Over: Voorbij de oren
Een podcast over (hoofdzakelijk) klassieke muziek
Beluister de gesproken versie. Pianomuziek: Lodewijk Muns.
Al een aantal jaren plaats ik blogessays op deze website – het oudste over een muzikaal thema dateert uit 2014. Vaak, en in toenemende mate, vielen deze te lang uit en te academisch voor het blog-formaat, om nog maar te zwijgen van de normen van leesbaarheid en SEO die de internetschrijver treiteren. Onvriendelijke, verdrietige en boze emoji’s staarden me telkens vanuit het beeldscherm aan. Ze houden er niet van het onderwerp langs een omweg te benaderen. Ik wel.
Het lijkt me tijd om te gaan experimenteren met een ander medium, dat van de inmiddels immens (en voor mij ietwat onbegrijpelijk) populaire podcast. Niet dat de gesproken vorm een simpele oplossing biedt voor het probleem, de wetenschappelijke en filosofische aspecten van het onderwerp op een niet-academische manier te behandelen. Maar het maakt wel een meer directe, persoonlijke communicatie mogelijk, en een nauwere band tussen de tekst en het onderwerp, muziek. Ook doordat ik de meeste voorbeelden aan de piano zal kunnen geven.
De serie zou ongeveer twee jaar moeten duren, met tenminste zo’n 26 afleveringen. Om aan het medium te wennen ben ik in het Nederlands begonnen en heb ik het maken van een Engelse versie nog even uitgesteld. De Nederlandse titel, Voorbij de oren, is niet letterlijk in het Engels te vertalen, en de titel die ik voorlopig heb gekozen, Beyond the Bony Labyrinth, is misschien wat raadselachtig. Hij heeft in ieder geval wel een goed ritme – en hij allitereert, altijd een bonus in de uitgeverswereld.
Taal, geheugen, verbeelding
In die overvloedige stroom van gepraat via het internet, is er bij mijn weten weinig aanbod van wat ik hier voorstel, namelijk een onderzoek naar muziek (niet musici), primair klassieke muziek, en de manier waarop deze verband houdt met de ruimere wereld van onze ervaring, emotioneel en intellectueel.
‘Klassieke muziek’ is een wat verwarrende term die ik lange tijd heb vermeden, maar ze kan verdedigd worden als aanduiding niet van een genre, stijl of periode, maar van een traditie en praktijk van muziek maken. Dat is een traditie zonder geluidsversterking en andere elektronica, met geschreven composities, die qua omvang uiteen kunnen lopen van minuscuul tot gigantisch. Het is een traditie waarin veel muziek uit het verleden levend wordt gehouden (of soms ook gereanimeerd), muziek die als model blijft dienen, positief of negatief, in een continu historisch bewustzijn.
Maar mijn diepste interesse gaat niet uit naar klassieke muziek op zich, maar naar hoe muziek voor de luisteraar bepaalde waarden en effecten kan hebben. Het gaat me daarom uiteindelijk om de menselijke geest en het muzikaal begrip. De thema’s van de serie brengen muziek in verband met zaken als taal, het geheugen, en de verbeelding. Het onderwerp van mijn meest uitgebreide onderzoek is de relatie tussen muziek en taal. Het is een van de belangrijkste kanalen waardoor muziek zich verhoudt tot onze ervaringswereld.
Filosofie
Dit alles maakt muziek een aantrekkelijk onderwerp voor een filosofische benadering. Met ‘filosofie’ bedoel ik in de eerste plaats de esthetica, de kunst van het redeneren over waarden zoals schoonheid. Maar ook het onderzoek naar de vraag hoe deze waarden in onze perceptie (‘aisthesis’) tot stand komen. Dat is een vakgebied dat langzaam wetenschappelijker wordt, en daarmee minder filosofisch.
Daarnaast is filosofie voor mij bovenal een poging tot verheldering, tot het verdrijven van de rookgordijnen die onvermijdelijk geproduceerd lijken te worden ook door het filosofische denken zelf.
Beluister Voorbij de oren. Ook op Spotify, Apple Podcasts enz.
Het maken van de podcast vergt wat inspiratie, veel enthousiaste arbeid, een leven lang ervaring en een beetje geld. Als je geïnteresseerd bent, kun je overwegen om een eenmalige of terugkerende donatie te doen:
whydonate (iDEAL, Visa, Paypal enz.)
buymeacoffee (or sandwich) (Stripe)